Wyparte dyskursy otwiera zapis rozmowy, która miała miejsce podczas kameralnej konferencji mającej miejsce w grudniu 2014 roku na Wydziale Malarstwa i Nowych Mediów Akademii Sztuki w Szczecinie z udziałem Magdaleny Radomskiej, Pawła Brożyńskiego, Jerzego Kochana, Łukasza Skąpskiego, Katarzyny Górnej, Jacka Niegody i piszącego te słowa. W zapisie wielowątkowej rozmowy, otwierającej publikację mamy do czynienia z mapowaniem problemu. Bardziej szczegółowa refleksja pojawia się w kolejnych tekstach m.in. Jacka Niegody opisującego pracę na terenach stoczniowych w Gdańsku oraz Izabeli Kowalczyk o niewidzialnej pracy kobiet artystek. Rafał Jakubowicz w tekście „Robotnicyzm” przeprowadza historyczną rekonstrukcję relacji świata sztuki i świata pracy w kontekście obecnych walk pracowniczych. Ta perspektywa jest mi zdecydowanie najbliższa, gdyż transformacja w wymiarze społecznym jest procesem nie mającym końca - są to kolejne etapy uwidaczniania i urzeczywistniania kapitalistycznych relacji pracy w lokalnych realiach społecznych. Kolejne fazy przemian pracy w globalnym kapitalizmie błyskawicznie znajdują odzwierciedlenie w polskim peryferyjnym kontekście, co świadczy o zrealizowaniu podstawowego celu przemian przełomu lat 80 i 90. Świat sztuki jest ich integralną niewyróżniająca się częścią, tak długo jak nie posiada języka opisu własnego miejsca. Doskonale ilustruje to język narracji o rynku sztuki, który jest doskonale w tekście zrekonstruowany. Rozmowa z Anetą Szyłak ponownie wraca do tematu trójmiasta, rozumianego jako miejsce wyróżnione w ramach poruszanego problemu – tu znów bardzo mocno przeplatają się przestrzennie wątki recepcji idei politycznych, które będą kluczowe dla kolejnych prawie trzech dekad ze zdarzeniami na polu sztuki. Rozmowa kończy się wskazaniem na rozczarowanie neoliberalnym kierunkiem zmian, które przez instytucjonalne zapośredniczenie stały się udziałem pola sztuki. Swoistym post scriptum jest tekst z 2003 kończący niniejszy zbiór - W objęciach kultury przedsiębiorczości: instytucje sztuki po 1980. w tłumaczeniu Joanny Figiel. Jego wybór zaproponowany przez tłumaczkę pokazuje horyzont zmian, które w sferze kultury poddanej presji neoliberalnej korporatyzacji są w dużej mierze nieuniknione. Tekst powstał w momencie, gdy dyskusja o transformacji i sztuce nie była jeszcze nawet niewyraźnie zarysowana. W dużej części środowiska istniało powszechnie akceptowane, nieco odruchowe, przyzwolenie i wsparcie dla urynkowienia funkcjonowania instytucji sztuki, które już̇ dekadę̨ później napotykało na grono zdeklarowanych krytyków.

Pojęcie dyskursu w psychoanalitycznym rozumieniu opisuje relacje do wiedzy. Te relacje mogą̨ być́ na kilka sposobów nieuporządkowane. Nie wiem czy, mając na uwadze ostatnie trzy dekady, istnieje lepsze pojęcie oddające złożoność́ relacji sztuki z jej transformacyjnym kontekstem społecznym.

Mikołaj Iwański, Wstęp